Fruithandel Speelman

Velen in Ambacht kennen het Perenlaantje, de ongeveer 550 meter lange perenberceau met ruim 1100 perenbomen, tussen de Vrouwgelenweg en de Onderdijkse Rijweg, nabij de Burgemeester van Akenwijk. Een berceau is een wegje, overgroeid met loofbomen. Het Perenlaantje maakte vroeger deel uit van een grote boomgaard aan de Vrouwgelenweg, onderdeel van het fruitteeltbedrijf van Speelman.

Fruitkweker Pieter Speelman sr. (1861-1929) was afkomstig uit Pernis. Hij had daar, en in het aangrenzende Hoogvliet, een fruitteeltbedrijf. Bovendien exploiteerde hij daar een autobusverbinding tussen Pernis en Rotterdam-Charlois. Waarom Pieter begin vorige eeuw naar Hendrik-Ido-Ambacht verhuisde is niet met zekerheid bekend. Het kan zijn dat de gemeente Rotterdam omstreeks 1920 een deel van zijn gronden gekocht heeft om het havengebied in de buurt voor Hoogvliet uit te breiden. Hoewel hij al niet niet meer zo jong, besloot hij in Ambacht aan de Vrouwgelenweg een nieuw bedrijf te stichten. In 1922 is het Perenlaantje aangelegd. Het is aannemelijk dat toen ook de grote boomgaard er omheen is ontstaan, of misschien iets eerder.

Het laantje vormt de centrale as in de grote boomgaard. In deze as werd een railverbinding aangelegd, waarop lorries konden rijden. Deze werden gebruikt om de kisten geplukt fruit af te voeren. Ook zullen de lorries dienst gedaan hebben voor vervoer van personeel en gereedschap over het uitgestrekte gebied. De wagentjes moesten met menskracht worden voort bewogen. Over de railverbinding werd een metalen boogconstructie aangebracht. Hierlangs groeiden verschillende rassen perenbomen in de gebogen vorm mee omhoog. Na een aantal jaren waren de bomen zo volgroeid, dat er een soort begroeide tunnel ontstond. Vooral als de bomen in bloesem stonden was dit een prachtig gezicht. Speelman had het idee van zo’n berceau uit Engeland meegebracht. Bij het overlijden van Pieter Speelman in 1929 is het bedrijf korte tijd in handen geweest van Pieter jr. maar daarna werd Aart eigenaar. Hij woonde jaren in een huis met opvallende architectuur aan de Vrouwgelenweg, dichtbij het Perenlaantje. Toen er in 1927 in Ridderkerk een grote landbouwtentoonstelling werd gehouden, waarbij koningin Wilhelmina ook aanwezig is geweest, had het bedrijf van Speelman daar ook een grote stand. Speelman verkocht zijn oogst veelal aan bedrijven of leverde dit aan de veilingen in Zwijndrecht en Barendrecht. Ook verkocht hij rechtstreeks aan particulieren. 

In 1948 is het spoorlijntje verwijderd. Het laantje bleef wel in tact. In 1957 ontstonden er gemeentelijke plannen voor grootschalige woningbouw tussen Ambacht en Zwijndrecht. Dit betekende een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van het fruitteeltbedrijf. De plannen zijn toen niet doorgegaan. Maar plannenmakers bleven sindsdien geregeld met begerige ogen naar het gebied kijken om het te bestemmen voor woningbouw. 

In 1969 besloot Aart te stoppen met zijn bedrijf. Hij verkocht zijn grond aan een bankdirecteur. Een groot deel van de boomgaard is toen verdwenen. Het Perenlaantje bleef nog behouden, maar raakte verwaarloosd door onvoldoende onderhoud. In 1981 kwam er een nieuwe eigenaar, die de gronden wilde bestemmen voor een golfbaan. Tegen die bestemming kwam nogal wat verzet, o.a. van de tuinders in de omgeving. 

Rond de eeuwwisseling kwam het hele gebied in eigendom van de burgerlijke gemeente. Die besloot het Perenlaantje te handhaven, maar de omliggende terreinen te bestemmen voor woningbouw in het kader van de ontwikkeling van de Volgerlanden. Het Perenlaantje werd gerestaureerd. Dat wil zeggen de metalen boven werden vernieuwd. Ongeveer 400 oude, dode en slechte bomen werden vervangen door nieuwe bomen van verschillende perensoorten. De Bomenstichting Nederland heeft de berceau opgenomen in de lijst van Nederlandse monumentale bomen. Er zijn (nog) maar drie van dit soort lanen in Nederland, waarvan ons Perenlaantje de grootste is. 

Wilt u reageren op dit artikel. U kunt bellen 078-6819205 of een E-mail sturen naar hiambachter@kliksafe.nl

Historisch Genootschap
Arie Verhoeven

Fotoreportage